…ไม่ว่าโง่ หรือฉลาด ทุกคนต้องต่อสู้ด้วยตัวของตัวเอง…
 (Charlie Chaplin)
                             

            ในวันหนึ่งหนูน้อยแชปลิน ต้องเป็นดาราจำเป็นเพราะแม่ของเขาป่วยเป็นโรคหลอดลมอักเสบทำให้เจ็บคอและไม่มีเสียง ต้องหยุดการแสดงกลางคันผู้ชมพากันไม่พอใจ และโห่ร้องกันเอ็ดตะโรจนผู้จัดการวงไม่รู้ว่าจะทำอย่างไร มองซ้ายมองขวาเหลือบไปเห็นหนูน้อยแชปลินจึงพาออกมาหน้าเวทีเพื่อแนะนำต่อผู้ชม แล้วให้แชปลินทำการแสดงแทน หนูน้อยแชปลินทั้งร้องทั้งเต้นรำอย่างที่แม่ได้เคยสอนให้ โดยที่หนูน้อยแชปลินไม่มีอาการเคอะเขินแต่อย่างใด  อาจจะกล่าวได้ว่า ในวิกฤตก็ยังมีโอกาสเพราะผู้ชมต่างพากันชอบใจในการแสดงของหนูน้อยแชปลินอย่างน่าเหลือเชื่อ นับว่าเป็นการแสดงครั้งแรกของชาลี แชปลิน  แต่ก็เป็นการแสดงครั้งสุดท้ายสำหรับแม่ของเขา

                         

             หลังจากนั้นไม่นานแม่ของหนูน้อยแชปลินก็เสียสติและเศรษฐกิจการเงินของครอบครัวก็ตกต่ำลงเรื่อย ๆ ทำให้หนูน้อยแชปลินและพี่ชายต้องเที่ยวเร่ขายของ และทำงานรับจ้างทุกอย่างเท่าที่เด็กคนหนึ่งจะทำได้ ในท้ายที่สุดหนูน้อยแชปลินและพี่ชายก็ต้องไปอยู่ในการดูแลของสถานสงเคราะห์เด็กอนาถา

              เขาคือนักแสดงตลก ผู้ที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นอัจฉริยะในโลกแห่งการแสดง ภาพในวัยเด็กกลับฉายให้เห็นอีกฉากหนึ่งของชีวิต  หากเปรียบชีวิตเป็นละคร ภาพในวัยเด็กของเขาช่างขัดแย้งกับบทบาทในหนังตลกของเขาเสียเหลือเกิน

                                      

               ชาลี  แชปลิน (charlie chaplin) เกิดที่ลอนดอนเมื่อวันที่ ๑๖ เมษายน ๒๔๓๒ แม่ของเขาเป็นนักแสดงและนักเต้นระบำ ส่วนพ่อเขานั้นเป็นนักแสดงที่มีชื่อเสียงแต่ทว่าติดเหล้างอมแงม จนต้องแยกทางกับแม่ตั้งแต่ชาลี แชปลินยังจำความไม่ได้  ชีวิตลุ่ม ๆ ดอน ๆ ของวัยเด็กทำให้หนูน้อยแชปลินต้องทำงานหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็นเด็กส่งของ ลูกมือแม่ครัว คนงานเป่าหลอดแก้วในโรงงาน ฯลฯ ไม่มีงานไหนที่หนูน้อยแชปลินจะชื่นชอบไปกว่าการเป็นนักเต้นระบำ คงเป็นว่าพ่อและแม่ได้ถ่ายทอดสายเลือดแห่งศิลปินเอาไว้ในตัวเขาอย่างเต็มเปี่ยม และการเป็นนักเต้นระบำนั้นเองคือบันไดขั้นแรกที่ชาลี แชปลินไต่เต้าจนเป็นนักแสดงที่มีชื่อเสียงโด่งดังเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวางและเป็นขวัญใจมหาชนในที่สุด

                   

                เพราะความลำบากและการที่ต้องสู้ชีวิตในวัยเด็กเขาจึงเข้าใจหัวอกคนยากไร้ ซึ่งเป็นคนระดับล่างของสังคม  ทำให้ในละครของเขานอกจากจะเป็นเรื่องตลกเบาสมองแต่ก็แฝงไว้ซึ่งการเสียดสีสังคม และเย้ยหยันโชคชะตา  เขามักจะแสดงเป็นกรรมกร คนเร่ร่อน นักแสวงโชค คนรับใช้ ฯลฯ  หากมองผิวเผินบทบาทในละครของเขาอาจจะดูคล้ายกับตกเป็นผู้ถูกกระทำ เป็นชายผู้น่าสงสารแต่ถ้ามองให้ลึกแล้วจะเห็นถึงการทรนงในศักดิ์ศรี ชายเร่ร่อนคนนี้ไม่เคยยอมแพ้แก่โชคชะตา เมื่อเขารอดพ้นจากภัยพาล เขามักจะชูกำปันขึ้นเหมือนเป็นการขู่ศัตรูว่าให้ระวังตัวเอาไว้ หรือบ่อยครั้งที่ชายพเนจรผู้นี้จะยักไหล่และเดินออกไปในตอนจบ คล้ายกับไม่แยแสกับสิ่งที่ทิ้งไว้เบื้องหลัง เพราะชีวิตยังมีความหวังเสมอ

                         

                ในยุคของสงครามที่กำลังปะทุขึ้น อังกฤษประกาศสงครามกับเยอรมันส่วนฝรั่งเศสกำลังถูกเยอรมันบุกถล่มอย่างหนัก ชาลี แชปลินประกาศจะสร้างหนังเรื่อง “The Great Dictator”(จอมเผด็จการ)เพื่อล้อเลียนนาซี และประท้วงฮิตเลอร์ ผลการตอบรับเป็นไปอย่างคึกคัก ทั้งทางบวกและทางลบ ชาลี แชปลินได้รับโทรเลขสั่งจองจากสายหนังไม่ขาดสาย  พร้อมๆ กับจดหมายขู่ของผู้นิยมนาซีว่า ถ้าหนังออกฉายเมื่อไรเตรียมตัวรับลูกระเบิดเอาไว้ได้เลย แต่เปล่าเลย…แทนที่ชาลี แชปลินจะหวั่นวิตก เขากลับสวมวิญญาณของผู้เรียกร้องสันติภาพ ผ่านตัวละครที่เป็นช่างตัดผม ซึ่งถือเป็นตัวละครคนแรกที่มีบทพูด ในรอบ ๒๐ ปินับตั้งแต่เขาเริ่มสร้างหนัง

                 

“…จงอย่าสิ้นหวัง ความทุกข์ทรมานที่เราได้รับอยู่นี้

เกิดจากความละโมบและบ้าคลั่งของ

คนที่ไม่อยากเห็นความเจริญของมนุษย์ด้วยกัน“

(บทพูดของตัวละคร)

               แต่ผลที่ได้รับกลับกลายเป็นว่า เขาถูกกล่าวหาว่าเป็น “คอมมิวนิสต์” และทำเนียบขาวกล่าวว่า ชาลี แชปลิน ได้สร้างความยุ่งยากเป็นอย่างมากให้กับสหรัฐอเมริกาซึ่งในขณะนั้นอเมริกาวางตัวเป็นกลางจากความขัดแย้ง ชาลี แชปลินเคยกล่าวต่อผู้มีอำนาจทางการเมืองของสหรัฐอเมริกาว่า

“…ข้าพเจ้าไม่ใช่คอมมิวนิสต์ หากเป็นปุถุชนคนหนึ่งที่รู้ว่า

คนเราควรจะปฏิบัติต่อคนด้วยกันอย่างไร คอมมิวนิสต์ไม่ได้แตกต่างไปจากคนอื่น

เมื่อเขาแขนขาด เขาก็เจ็บปวดเหมือน ๆ กับเรา และตายเหมือน ๆ กับที่เราตาย

และแม่ที่เป็นคอมมิวนิสต์ก็เหมือนกับแม่ทั้งหลาย เธอร้องไห้เมื่อได้ข่าวว่า

ลูกชายของเธอจะไม่กลับบ้านเหมือน ๆ กับแม่คนอื่น ๆ

ข้าพเจ้าไม่จำเป็นต้องเป็นคอมมิวนิสต์ เพื่อที่จะรู้ซึ้งถึงสิ่งเหล่านี้…” 

                                  

               ครั้งหนึ่งผู้สื่อข่าวถามชาลี แชปลินว่า
“คุณรู้จัก Hans Eisler ไหม?” ผู้สื่อข่าวถาม
“เขาเป็นเพื่อนที่ดีของผม และเป็นนักดนตรีที่ยิ่งใหญ่ที่สุด” ชาลี แชปลิน กล่าว
 “แต่เขาเป็นคอมมิวนิสต์” ผู้สื่อข่าวถาม
“ผมไม่สนใจ ความเป็นเพื่อนของผมไม่ได้ตั้งอยู่บนรากฐานความคิดทางการเมือง” ชาลี แชปลินตอบ
 “แต่คุณก็มักจะชอบคบหาสมาคมกับพวกที่เป็นคอมมิวนิสต์” ผู้สื่อข่าวถาม
“ไม่มีใครที่จะมาสั่งให้ผมชอบ หรือไม่ชอบใคร ชีวิตคนเรายังไม่ตกต่ำถึงขนาดนั้น จริงไหม?” ชาลี แชปลิน
                                                                         

               จากดาราที่เป็นขวัญใจมหาชนกลับกลายเป็นบุคคลที่ถูกกล่าวหาว่ามีแนวคิดทางการเมืองที่ตั้งอยู่คนละขั้วกับคนทั้งประเทศและด้วยเหตุผลนี้เอง   ดูเหมือนว่าพื้นที่ของ  ชาลี แชปลินที่จะสามารถเหยียบยืนบนอเมริกาก็น้อยลงไปทุกที   ท้ายที่สุดชาลี แชปลินก็ออกจากอเมริกา โดยมีข่าวลือกันหนาหูว่าชาลี แชปลิน ถูกเนรเทศในข้อหา เป็นบุคคลไม่พึงปรารถณา ชาลี แชปลิน ใช้ชีวิตกับครอบครัวในช่วงบั้นปลายที่ “เวเวย์“ เมืองเล็ก ๆ ริมทะเลสาบเจนีวา บั้นปลายชีวิตอันเงียบสงบของดาวตลกผู้เคยรุ่งโรจน์เป็นเหมือนการตอกย้ำคำพูดของบรรดานักข่าวที่ว่า ชาลี แชปลิน แก่เกินไปสำหรับการกลับไปอเมริกา  และแล้วเกือบ ๒๐ ปีหลังจากที่เขามาใช้ชีวิตอยู่ที่เวเวย์ (พ.ศ.๒๕๑๕) ชาลี แชปลิน ในวัย ๘๓ ปี ก็ได้รับคำเชิญของฮอลลีวู้ดให้กลับไปรับรางวัลตุ๊กตาทองพิเศษในฐานะ “ศิลปินผู้สร้างสรรค์ศิลปะที่ยิ่งใหญ่ให้กับวงการภาพยนตร์ในรอบศตวรรษ”

 
นิตยสารไทม์วิพากษ์วิจารณ์เรื่องนี้ว่า

“…เป็นรางวัลที่มีความหมายมากกว่าการตอบแทนผลงานดีเด่น

เป็นคำขอโทษที่มีตัวตน มันมีความหมายว่า

อเมริกาทั้งประเทศได้ลบล้างความผิดพลาดที่น่าเศร้าของคนรุ่นเก่า

ในการกระทำ (ต่อชาลี แชปลิน) ที่เปรียบเสมือนการเตะขาตัวเอง…” 

 

           จากนั้นอีกสามปีต่อมา อังกฤษก็ประกาศว่าสมเด็จพระนางเจ้าเอลิซาเบท พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นอัศวิน (Knight Commander of the Order of the British Empire)โดยทรงแตะคทาลงบนไหล่ของอดีตเด็กชายมอมแมมจากย่านสลัมกรุงลอนดอนให้กลายเป็น “เซอร์ ชาร์ลส สเปนเซอร์ แชปลิน” [Sir Charles Spencer Chaplin]ในฐานะศิลปินผู้สร้างผลงานที่ยิ่งใหญ่และมีคุณค่าต่อสาธารณชนเป็นเวลายาวนานหลังจากนั้นเพียงสองปี เซอร์ ชาลี แชปลิน ก็จากไปอย่างอย่างสงบด้วยวัย ๘๘ ปี ณ คฤหาสน์ริมทะเลสาบเจนีวา ชานเมืองเวเวย์ เมื่อเวลาสี่นาฬิกาของวันคริสต์มาส พ.ศ. ๒๕๒๐ โดยมีภรรยา และลูก ๆ อยู่เคียงข้าง 

                                          

               ในบทละครเงียบเขาคือชายผู้สร้างรอยยิ้มและเสียงหัวเราะให้กับโลก  ส่วนในละครแห่งชีวิต ชาลี แชปลิน คือผู้สามารถก้าวผ่านมรสุมชีวิตได้อย่างทรนง “เสียงหัวเราะคือ ยาชูกำลัง คือเครื่องผ่อนคลาย และตัวขจัดปัดเป่าความปวดร้าว”

 
ขอบคุณข้อมูลจาก
หนังสือ “หัวร่อร่า น้ำตาริน” (๒๕๔๙) ในโครงการหนังสือเล่มเล็ก โดย ธีรภาพ โลหิตกุล
หนังสือ ๑๐๘ ซองคำถาม / สำนักพิมพ์สารคดี
รูปภาพทั้งหมดจากอินเตอร์เน็ต